Blog

Je bent ouder of docent en krijgt ermee te maken dat een kind onder jouw hoede hoogbegaafd blijkt te zijn. Hopelijk heb je in goed overleg onderwijsaanpassingen doorgevoerd en geeft dat de nodige rust. Maar je merkt dat de begaafdheid veel verder gaat dan alleen schoolzaken. Het kind is gewoon anders. Hoe hier mee om te gaan om alle betrokkenen zo veel mogelijk tot hun recht te laten komen?

Laat ik beginnen met te benoemen dat elk van deze tips op alle kinderen van toepassing zijn, niet alleen hoogbegaafde kinderen. Maar de gevolgen zijn vaak groter bij hoogbegaafde kinderen, omdat hun vermogen verbindingen te zien en leggen zo groot is.

Neem het kind serieus
Het kind kijkt rond in de wereld en probeert deze wereld te begrijpen aan de hand van logica en zintuigelijke waarneming. De analyses die hieruit voortkomen zijn meestal weldoordacht, maar ook nog in ontwikkeling. Het kind kan goed feedback gebruiken om de analyses en eruit voortkomende inzichten aan te scherpen en verder te ontwikkelen. Voorwaarde is dus wel dát dat gebeurt. Het kind teruggeven dat hij niet zo moeilijk moet denken of zich moet bezighouden met kinderzaken helpt allesbehalve. Het helpt wel om te luisteren, extra informatie te geven, nieuwe invalshoeken te belichten etc. Waarschijnlijk beleef je er zelf ook nog veel plezier aan, omdat de creatieve ideeën van het kind bijzonder en heel grappig kunnen zijn. Of een interessant nieuw perspectief bieden waar je zelf nooit aan gedacht had.

Zorg voor veiligheid zodat het kind vrij kan ontwikkelen
Ik noem dit mijn theorie van het speelveld: als begeleider moet jij de omvang van het speelveld bepalen en de grenzen bewaken. Deze grenzen moeten behoorlijk hard zijn en het kind moet erop kunnen vertrouwen dat jij daadwerkelijk de grenzen bewaakt (al zal hij je continu uitdagen deze te verleggen). Dit biedt de veiligheid die het kind nodig heeft om binnen de grenzen van het speelveld naar hartenlust te experimenteren met alles. Met regels, met materialen, met mensen, met het eigen lichaam, met alles. Je faciliteert en stimuleert, zodat het kind de kans krijgt in vrijheid te ontdekken en ontwikkelen.
Hier begin je al vanaf de geboorte mee en je vergroot het speelveld steeds verder naarmate te ontwikkeling van het kind vordert. Een te klein speelveld is te beperkend, een te groot speelveld onveilig. Jij moet er dus steeds voor zorgen dat het op maat is. Niet altijd makkelijk, maar zo belangrijk voor de goede ontwikkeling.
Bij een hoogbegaafd kind wordt er een groter beroep op je gedaan, je kunt namelijk niet afgaan op de gemiddelde ontwikkelingspaden die je in boekjes en op internet terugvindt. Maar door goed en zonder oordeel te luisteren en het kind voortdurend te observeren ben je hier absoluut toe in staat.

Wees een tolk tussen kind en wereld
Een hoogbegaafd kind krijgt meer mee van de wereld dan een gemiddeld begaafd kind. Maar aangezien het kind zichzelf als normaal ziet , heeft het hoogbegaafde kind dat vaak zelf niet door. Het is dan net of het een andere taal spreekt dan anderen, met mogelijk de nodige vervelende uitkomsten als gevolg. Je kunt je kind hierin begeleiden door het te erkennen als anders (niet beter of slechter!), hierover te praten en uit te leggen wat een ander waarschijnlijk heeft bedoeld. Ook kun je begrip kweken bij anderen door te vertalen wat jouw kind probeerde te zeggen of doen. Niet iedereen zal hiervoor openstaan, maar een flink aantal misverstanden zijn zo uit de wereld te helpen.

Vertrouw op je eigen inzichten als begeleider
Een hoogbegaafd kind voelt zich niet alleen anders, zo komt het vaak ook over op de buitenwereld. Brutaler, eigenzinniger, baziger, angstiger etc. Veel mensen geven je goedbedoelde adviezen waarvan jij allang weet dat ze niet werken bij het kind, of niet meer werken. Realiseer je dat iemand zonder ervaring met hoogbegaafdheid ook daadwerkelijk geen idee heeft hoe het is te leven met een hoogbegaafd kind. Jij wel en kent al behoorlijk wat klappen van de zweep, maar blijft steeds zoeken. En accepteert sommige zaken die voor een ander onacceptabel lijken. Je legt bijvoorbeeld veel keuzes die je maakt uit, wat voor een ander wellicht erop lijkt dat jij je verantwoord naar je kind toe. Niks is minder waar, door de uitleg weet het kind waar het aan toe is, kan meedenken, komt wellicht met tegenargumenten en ideeën (waarvan jij bepaalt of je het honoreert of niet), maar het heeft niks te maken wie de baas is. Of je beschermt je kind extra omdat het zo gevoelig is. Een zogenaamd stevige aanpak mag dan stoer lijken, jij weet dat het slechts averechts werkt. Vertrouw op je jarenlange ervaring met het kind. Je hebt het heus niet altijd juist, maar reken maar dat je meer van de ontwikkeling van je kind afweet dan een willekeurige buurvrouw!

Wees sceptisch tegenover de intelligentieselectie binnen het schoolsysteem
De illusie dat echte slimmeriken eruit gefilterd worden door het schoolsysteem is hardnekkig en onjuist. Er is inderdaad een groep hoogbegaafden die ervan houdt te laten zien wat ze kan en opvallend goede schoolprestaties neerzet. Deze kinderen komen vaak in plusklassen terecht en gedijen goed in het onderwijs. Maar een nog grotere groep heeft helemaal niet de neiging te laten zien wat ze kunnen of blijven juist strak binnen de gegeven kaders (want zien dat als perfect werk leveren) en komen niet als hoogbegaafd bovendrijven in het systeem. Als ouder of docent is het dus verstandig altijd verder te kijken dan schoolprestaties, want er zijn legio redenen te bedenken waarom die niet op het niveau scoort zoals verwacht zou worden bij het intelligentieniveau van het kind. Ga altijd uit van de in mijn ogen doorslaggevende kenmerken: perfectionisme (/faalangst), kritisch denken, hypergevoeligheid en het hebben van een groot rechtvaardigheidsgevoel. Past dat, maar zijn de schoolresultaten niet in lijn daarmee? Bekijk dan vooral het schoolsysteem eens kritisch, is dit gericht op het beste uit het kind halen of wellicht op iets anders, zoals het behalen van hoge toetsresultaten? Dat laatste lijkt onschuldig, maar wanneer toetsen doel in plaats van middel worden, kan dit hele verkeerde prikkels geven aan een kind.

Wees mild naar jezelf toe
Het is heel belangrijk je te realiseren dat een hoogbegaafd kind veel van zijn omgeving vraagt. Wanneer het kind zich heel snel ontwikkelt op motorische of cognitieve vlak, moet je flink aan de bak als begeleider. Je bedenkt de een na de andere nieuwe uitdaging en het kind vinkt ze in een noodtempo af. Dit vraagt veel van jou als begeleider en het is niet meer dan logisch dat je hierbij hulp kunt gebruiken. Bovendien moet je hierbij wederom op jezelf vertrouwen, want je kunt op veel onbegrip rekenen. Onwetenden kunnen je onterecht wegzetten als pusher. Terwijl jij heel goed weet dat dat niet waar is, integendeel, af en toe een adempauze voor jezelf zou bijzonder welkom zijn. Daarbij is het sowieso flauwekul dat je een kind naar grote hoogte kunt pushen: een kind dat nog niet klaar is voor een bepaalde ontwikkeling daartoe dwingen lukt echt niet.
Wees realistisch wat betreft je eigen mogelijkheden en vraag vooral om hulp op het moment dat je het leergierige tempo even niet meer kunt of wilt bijbenen.

Tenslotte
Ik ben me ervan bewust dat het bovenstaande slechts een inleiding van de gebruiksaanwijzing is die je bij hoogbegaafden kunt schrijven. Dat het bovendien voor elk kind weer net anders ligt. Maar hopelijk geeft het nét dat beetje meer inzicht en herkenning waardoor je weer een stapje verder kunt.

Wil je nog veel meer stapjes kunnen zetten en mijn kennis en ervaring daarbij inzetten, neem dan gerust contact met me op!