Blog

Faalangst is een bekend fenomeen, je wilt iets doen, maar bent zo bang dat je gaat falen dat je bevriest. Of je verricht bewust geen enkele inspanning om te slagen uit angst iets niet te kunnen. Toen ik nog op school zat werden er faalangsttrainingen gegeven voor leerlingen die door deze faalangst slecht(er) presteerden. Een goede ondersteuning voor deze ietwat zwakke zorgenkinderen, zo zag ik dat.

Falen als strategie
Maar is dat wel zo, zijn het altijd zwakke zorgenkindjes? Een ander perspectief geeft een ander beeld. Faalangst als keerzijde van perfectionisme. Bij hoogbegaafden is perfectionisme een standaardeigenschap. Hierdoor kunnen hoogbegaafden enorme prestaties leveren, maar altijd perfect scoren is natuurlijk onmogelijk. Veel kinderen passen hun perfectionisme daaraan aan en dan is er sprake van -jawel- aangepast perfectionisme, een realistischere variant. Maar alsnog kunnen zowel aangepasten als onaangepasten doorschieten in hun perfectionisme en faalangst ontwikkelen. Liever ‘uit keuze’  falen door niets te doen dan na inzet ‘echt falen’. Voor hoogbegaafden kan dit jammer genoeg succesvol uitpakken, omdat het vaak ook nog werkt. Zonder inzet worden nog steeds zesjes gehaald, alleen na verloop van tijd gelooft iemand zelf (en de omgeving) vaak onterecht dat dit het niveau is dat bij iemand hoort. Of iemand denkt en gelooft wel beter te kunnen, maar heeft geen idee hoe dit te kunnen bereiken. Want tijdens het proces van niks doen zijn ook de leerstrategieën aan diegene voorbij gegaan. Vergeten wordt dat dit alles slechts het resultaat is van niets doen, en niet van niet kunnen of niet willen. Op dit punt heb je te maken met een zogenaamde onderpresteerder. Vaak zijn dit op het oog helemaal geen zorgenkindjes, maar juist stoere of ogenschijnlijke ongeïnteresseerde kinderen. Daardoor gaat het zorgalarm bij onderwijzend personeel en ouders vaak niet af, eerder ontstaat ergernis rondom zogenaamde luiheid.

De betrouwbare uitgestoken hand
Het moge duidelijk zijn dat het hartstikke belangrijk is ook deze kinderen te spotten. Om door te hebben dat het gaat om een overlevingsstrategie om te gaan met de eigen angst niet perfect te zijn. En vervolgens deze kinderen hierin te begeleiden. Dat is veelal veel lastiger om te doen dan bij de traditionele faalangstigen, want deze knappe koppen zijn erg bedreven in het om de tuin leiden van volwassenen.
Daarbij zijn veel van deze kinderen in eerste instantie misschien helemaal niet blij met jouw aandacht, je komt aan hun zelf beschermende muurtje en zij zullen hun kwaliteiten inzetten deze in stand te houden. Belangrijk is het vertrouwen van de kinderen te winnen. Dit door ze te zien in hun eigenheid, door zelf betrouwbaar te zijn en door niet in hun valkuilen te lopen. Daarna mag je wellicht in de buurt komen en kun je kennismaken met de kwetsbare omgeving binnen het muurtje. Van daaruit heb je de mogelijkheid hun beperkende overtuigingen aan te pakken. Niet makkelijk, maar zo waardevol en zo belangrijk voor deze (grote) groep kinderen.

Niet beperkt tot schooltijd
Want ja, faalangst speelt op school, maar daar houdt het natuurlijk niet op. Deze zelfde angst speelt kinderen en volwassenen parten in het aangaan van relaties, bij het vinden van een geschikte baan, bij het vinden van oplossingen voor conflicten, bij het onder ogen zien van alle mogelijke angsten en ga zo maar door. Je zou het faalangst in het leven, of sociale faalangst kunnen noemen, maar het komt er steeds op neer niet te durven vertrouwen op je eigen vermogen een bevredigend resultaat te behalen en daarom er maar helemaal niet voor te gaan.

Natuurlijk geldt dit voor alle kinderen en volwassenen. De reden dat mijn aandacht hier uitgaat naar hoogbegaafden is dat zij zoveel verbanden zien. Daardoor zien zij ook veel beren op de weg. Onnodig en het zou zoveel leuker voor zowel individu als samenleving zijn als deze kleine pareltjes zich niet langer richten op wat er zoal mis kan gaan, maar op het inzetten en ontwikkelen van hun prachtige kwaliteiten!